Tree reefs become oases of life in the subtidal Wadden Sea

~~ scroll naar beneden voor Nederlands ~~

Today, the Wadden seafloor is predominantly sandy. Hard substrates such as driftwood, peat, and stones used to be common in the Wadden Sea and provided a foundation for reef-building species such as mussels and oysters. These reefs, in turn, provided an important habitat for numerous species of fish, crabs and shrimps. In recent centuries, these natural hard substrates have gradually disappeared due to the damming of rivers, as fishermen removed them, and as they disappeared under the moving sands.

Old pear trees
In the current experiment, researchers created three-metre-high reefs from cleared fruit trees, replacing driftwood that used to drift into the Wadden Sea from rivers in large quantities. "To our surprise, the tree reefs appear to have become true hotspots of biodiversity just six months after their placement. Bryozoans, mussels, anemones, and barnacles cover the wood of the higher parts of the reefs, while drifting seaweeds are mainly found at the base," said Jon Dickson, researcher at NIOZ.

A nice place for larger animals
These algae and filter feeders, along with the tree reefs, provide a refuge and foraging ground for fish such as rocklings, gobies, whiting-pout and eels. Measurements show that, on average, there are five times more fish between the reefs compared to the adjacent sandy bottom. Moreover, more species are found on the reefs and the fish are larger. The reefs are also home to many more prawns, an important food source for several fish species. Greater numbers of seals were also observed around the reefs.

The results show that tree reefs effectively bring a stable three-dimensional structure to the water, which increases biodiversity. Natuurmonumenten and Stichting De Rijke Noordzee are both enthusiastic about these initial findings. Quirin Smeele of Natuurmonumenten says: "We are surprised by the effects the tree reefs are having after just a few months. In particular, the strong increase in fish is beyond expectations." Christiaan van Sluis of the Rich North Sea adds: "These results may also make tree reefs an interesting recovery measure for the North Sea. Biodiversity restoration is badly needed there."

Wadden Mosaic
Wadden Mosaic is a research project aimed at better understanding underwater nature in the Wadden Sea. In this project by Natuurmonumenten, the Royal Netherlands Institute for Sea Research (NIOZ) and the University of Groningen, researchers are mapping the complete underwater landscape and its biodiversity for the first time. They will also investigate potential measures to protect and restore underwater life in the Wadden Sea. Experiments with hard substrates such as tree reefs from pear trees are part of this.

Funding: Project Wadden Mosaic is funded by the Wadden fund, the Directorate-General for Public Works and Water Management (Rijkswaterstaat) and the provinces of Friesland, Groningen and Noord-Holland.

Bomenriffen van perenhout worden oases van biodiversiteit in de Waddenzee

Als onderdeel van het Waddenfondsproject Waddenmozaïek hebben onderzoekers van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ), Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit Utrecht een nieuw experiment met bomenriffen van perenhout geplaatst in de permanent overstroomde delen van de Waddenzee. Al na enkele maanden blijken deze riffen al te barsten van het leven. Algen, zeepokken, mossels, mosdiertjes, zakpijpen en anemonen overgroeien het hout, en de hoeveelheid vis rond de rifjes is vijf keer hoger dan op het naastgelegen zand.

Tegenwoordig is de wadbodem overwegend zandig. Harde ondergronden zoals drijfhout, veenbonken, en stenen kwamen vroeger veelvuldig voor in de Waddenzee en vormden een fundament voor rifbouwende soorten zoals mossels en oesters. Deze riffen vormden op hun beurt een belangrijke leefomgeving voor talloze soorten vis, krabben en garnalen. In de afgelopen eeuwen zijn deze natuurlijke harde substraten geleidelijk aan verdwenen door het indammen van rivieren, doordat vissers ze verwijderden, en doordat ze onder het zand verdwenen.

Gerooide perenbomen
In het huidige experiment hebben onderzoekers drie meter hoge riffen gemaakt van gerooide fruitbomen, als vervanging van drijfhout dat vroeger in grote hoeveelheden vanaf de rivieren de Waddenzee in dreef. “Tot onze verrassing blijken de bomenriffen al zes maanden na de plaatsing ware hotspots van biodiversiteit geworden. Mosdiertjes, mossels, anemonen en zeepokken bedekken het hout van de hogere delen van de riffen, terwijl macroalgen vooral aan de basis voorkomen,” aldus Jon Dickson, onderzoeker bij het NIOZ.

Een fijne plek voor grotere dieren
Deze algen en filterdieren vormen met de boomriffen een schuilplaats en foerageergrond voor vissen zoals meun, grondels, steenwijting en paling. Metingen tonen dat er gemiddeld vijf keer meer vis tussen de riffen voorkomt in vergelijking met de naastgelegen zandige bodem. Bovendien worden er op de riffen meer soorten gevonden en zijn de vissen groter. Op de riffen leven ook veel meer steurgarnalen, een belangrijke voedselbron voor verschillende vissoorten. Ook werden er grotere aantallen zeehonden geobserveerd rond de riffen.

De resultaten tonen dat de bomenriffen op een effectieve manier een stabiele driedimensionale structuur in de waterlaag brengen waardoor de biodiversiteit wordt verhoogd. Natuurmonumenten en Stichting De Rijke Noordzee zijn allebei enthousiast over deze eerste bevindingen. Quirin Smeele van Natuurmonumenten zegt: “We zijn verrast door de effecten die de bomenriffen al na een paar maanden hebben. Met name de sterke toename in vis is boven verwachting.” Christiaan van Sluis van de Rijke Noordzee vult aan: “Deze resultaten maken de bomenriffen mogelijk ook tot een interessante herstelmaatregel voor de Noordzee. Biodiversiteitsherstel is daar hard nodig.”

Waddenmozaïek
Waddenmozaïek is een onderzoeksproject dat zich richt op het beter begrijpen van de onderwaternatuur in de Waddenzee. Het project is een samenwerking tussen  Natuurmonumenten,  het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) en de Rijksuniversiteit Groningen, waarin de onderzoekers  dit onderwaterlandschap en de bijbehorende biodiversiteit voor het eerst helemaal in kaart brengen. Daarnaast doen zij onderzoek naar potentiële maatregelen voor bescherming en herstel van onderwaterleven in de Waddenzee. Experimenten met harde substraten zoals de bomenriffen met perenbomen zijn hier een onderdeel van.

Financiering: Project Waddenmozaïek is gefinancierd door het Waddenfonds, Rijkswaterstaat en de provincies Friesland, Groningen en Noord-Holland