1.      Waarom is er uitgerekend nu onrust over een visserij die al vele decennia in de Waddenzee en in de Noordzeekustzone plaatsvindt?

In 2016 kregen de Nederlandse garnalenvissers een vergunning van zes jaar om te vissen in verschillende Natura 2000-gebieden, waaronder de Waddenzee. Op 31 december 2022 liep deze vergunning af. Het ministerie van LNV had het voornemen om de vissers opnieuw een vergunning te geven voor zes jaar.  Maar Rijkswaterstaat,  de beheerder van onder meer de Waddenzee, stelde vraagtekens bij de zogeheten Passende Beoordeling die de vissers bij hun vergunningaanvraag hadden ingediend. Rijkswaterstaat had een evaluatie van Ecologisch adviesbureau Altenburg en Wymenga, die niet met deze Passende Beoordeling rijmt. In deze evaluatie worden namelijk schadelijke effecten van garnalenvisserij op het bodemleven in de Waddenzee beschreven. 

Inmiddels heeft het ministerie besloten om de garnalenvisserij nog geen nieuwe vergunning te geven, maar negen maanden te gedogen. In die periode moet de sector de stikstofuitstoot terugdringen. Over de ecologische effecten zegt de ‘gedoogbeschikking’ niets. Tegen die gedoogbeschikking heeft een coalitie van 15 natuurbeschermingsorganisaties nu ook bezwaar gemaakt. 

 

2.      Wat is de rol van de wetenschap in dit dossier?

Omdat de rapporten van A&W en de garnalenvisserij elkaar tegenspreken, heeft Rijkswaterstaat aan de onafhankelijke wetenschappers van de Waddenacademie gevraagd om op de Passende Beoordeling te reflecteren. De Waddenacademie heeft wetenschappers van NIOZ, Rijksuniversiteit Groningen, Tilburg University en het Vlaamse Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek, met expertise op het gebied van zeebodemecologie, visserij en recht, gevraagd te bekijken of alle beschikbare wetenschap in de Passende Beoordeling was meegenomen en of die wetenschap vervolgens ook juist is geïnterpreteerd volgens de geldende wetenschappelijke standaarden.
Die onafhankelijke wetenschappers komen in hun reflectie tot de conclusie dat er belangrijke open einden zitten in de passende beoordeling.

 

3.      Wat is het bezwaar tegen een nieuwe vergunning voor de garnalenvissers?

In de Passende Beoordeling stellen de garnalenvissers dat niet is aangetoond dat de visserij met behulp van een garnalentuig – een fijnmazig net met een zogeheten klossenpees ervoor – schade toebrengt aan de natuur van de Waddenzee of de Noordzee. In de reflectie op die Passende Beoordeling, zetten verschillende wetenschapers vraagtekens bij die stelling. Het belangrijkste bezwaar is dat de bewijslast wordt omgedraaid. De Passende Beoordeling zegt: er geen bewijs is dat de garnalenvisserij zodanig schadelijk is dat daarmee het in stand houden van de Waddennatuur wordt bedreigd. Maar om te mogen vissen in beschermde Natura 2000-gebieden, moeten de vissers volgens de wet bewijzen  dat hun activiteiten ónschadelijk zijn voor de natuur en geen gevaar opleveren voor het behalen van de natuurdoelen in het gebied. Bovendien zien de wetenschappers wel degelijk aanwijzingen dat de garnalenvisserij schadelijk is.

 

4.      Wat zijn de concrete risico’s van garnalenvisserij?

Met name op het vlak van bodemberoering en bijvangsten hebben de wetenschappers die de Waddenacademie heeft geconsulteerd vraagtekens. Een garnalentuig is weliswaar relatief licht, maar gaat wel keer op keer op keer over de bodem van potentieel kwetsbare natuurgebieden. De wetenschappers uiten onder andere hun zorgen over de effecten van de sleepnetten op de vestiging van nieuwe mosselbanken of zeegrasvelden. Voor beide geldt een ‘herstelopgave’, volgens de Europese regelgeving. Het is bepaald niet uit te sluiten dat garnalenvisserij die herstelopgave in de weg staat.

Daarnaast bestaan er zorgen over de mogelijk positieve effecten van de visserij op de Amerikaanse zwaardschede, een invasieve exotische schelpensoort. Juist in de stukken van de zeebodem die door garnalentuig worden beroerd, lijkt de zwaardschede extra op te duiken. Op die manier zou garnalenvisserij dus indirect inheemse scheldiersoorten zoals kokkels en nonnetjes, kunnen benadelen omdat die concurrentie kunnen hebben van de zwaardschede.

 

5.      Wat zegt de juridische wetenschap?

In hun reflectie op de Passende Beoordeling stellen de wetenschappers vooral vragen. Vragen waar geen duidelijke antwoorden op staan in de Passende Beoordeling. Zo is het dus niet met zekerheid te zeggen of garnalenvisserij onschadelijk is voor de bodem van de betroffen natuurgebieden en daarmee verband houdende natuurwaarden. Ook is het niet met zekerheid te zeggen dat de bijvangsten door de garnalenvisserij geen invloed hebben op de instandhouding van andere diersoorten. In dat geval zegt het recht dat er ‘gerede twijfel’ is over de effecten. Zo lang die twijfel niet is weggenomen, zou volgens datzelfde recht nog geen vergunning mogen worden verleend.