Fencing young mussels for ecosystem restoration

~ For Dutch, scroll down ~

Ecosystem engineers

Mussels are so-called ecosystem engineers. On large banks, mussels shape the environment to their liking. In this way, they facilitate other mussels to settle, meanwhile helping other animals and plants to find a safe place on the sea floor as well. Moreover, mussel beds retain silt and sand and dampen the energy of waves during storms. "For this reason, there are lots of initiatives to restore mussel beds," Schotanus knows. "But it is, usually, a daunting task!"

Rough conditions

One of the problems in restoring mussel beds is the type of mussel that is used, Schotanus explains. "In the past, adult mussels that were not used to dry conditions of intertidal mud flats were often used for this purpose. But if you suddenly try to get these mussels to settle on a mudflat that is exposed to air during low tide, where they also have to endure much more wave energy, they turn out to be unaccustomed to these conditions. Experiments we have done with very small mussels, the so-called mussel seed, show that these are still flexible enough to adapt to the rougher conditions on the tidal flats."

Headstart

In another experiment, Schotanus looked at how to give mussels the best headstart on the barren banks of the Oosterschelde (Eastern Scheldt). She experimented with breakwaters, with netting to keep hungry crabs away and with coir mats to help the shellfish adhere to the bottom. "All of these methods do work to some extent, but they are also very labor intensive," Schotanus says. “Relatively simple fencing that creates eddies in the currents, and can thus create lee for young mussels, seemed the most efficient in that sense."

Unaccustomed birds

One of the reasons for restoring mussel beds is to boost biodiversity. That is why Schotanus also used cameras to see how birds such as curlew and oystercatcher reacted to these strange structures on the tidal flats. “They appear to get used to them after a while," the researcher observed. "Gulls found the larger quantities of shellfish near the fences very quickly anyway. Oystercatchers needed some time and curlews also only discovered after some time, that there were also many small crabs near the fences, which is their favorite food."

Positive interactions

The most important lesson from her research, Schotanus thinks, is that in restoring mussel beds, you must take advantage of the positive interactions between the shellfish themselves. "Mussels simply find strength and safety in numbers. All our artificial tools have their drawbacks, so the simpler we can make it for the mussels, the better."

Hekjes helpen jonge mosseltjes

Het herstellen van mosselbanken in de Waddenzee of de Delta gaat een stuk beter wanneer jonge mosseltjes een beetje worden geholpen met lage, beschermende hekjes op de bodem. Dat blijkt uit het onderzoek dat marien biologe Jildou Schotanus deed aan de Hogeschool Zeeland (University of Applied Sciences) in Vlissingen en bij het NIOZ in Yerseke. Zij verdedigt op maandag 5 februari haar proefschrift Restoring mussel beds on highly dynamic mudflats aan de Rijksuniversiteit in Groningen.

Biobouwers

Mosselen zijn zogenoemde ‘biobouwers’. In grote schelpenbanken zetten de mosselen de omgeving naar hun hand. Zo maken ze het niet alleen hun soortgenoten makkelijker om zich te vestigen, maar helpen ze ook andere dieren aan een veilige plek op de zeebodem. Bovendien houden mosselbanken slib en zand vast en remmen ze de energie van de golven bij stormen. “Om die reden zijn er heel veel initiatieven om verdwenen mosselbanken weer te herstellen”, weet Schotanus. “Maar dat valt vaak nog niet mee!”

Ruige omstandigheden

Eén van de problemen bij het herstel van mosselbanken is het type mossel, legt Schotanus uit. “In het verleden zijn daarvoor vaak volwassen mosselen gebruikt, die niet gewend waren om droog te vallen. Maar als je die ineens op een droogvallende wadplaat probeert te laten vestigen, waar ze ook nog eens veel meer weerstand van golven te verduren krijgen, dan blijken ze daar niet meer aan te kunnen wennen. Uit experimenten die we met heel kleine mosseltjes, het zogenoemde mosselzaad, hebben gedaan, blijkt dat die nog wél flexibel genoeg zijn om zich aan te passen aan de ruigere omstandigheden op een droogvallende plaat.”

Vliegende start

In een volgend experiment keek Schotanus hoe zij de mosselen het beste een vliegende start kon geven op een kale zandplaat aan de oevers van de Oosterschelde. Ze experimenteerde met golfbrekers, met gaas om gulzige krabben weg te houden en met kokosmatten om te helpen bij het hechten aan de bodem. “Al deze methoden werken tot op zekere hoogte wel, maar zijn ook erg arbeidsintensief. Relatief simpele hekjes die luwte creëren en mosselbroed en -zaad kunnen opvangen leken in die zin nog het meest efficiënt.”

Onwennige vogels

Een van de redenen om mosselbanken te herstellen, is het stimuleren van de biodiversiteit. Daarom keek Schotanus met hulp van cameraatjes ook hoe vogels als wulp en scholekster omgaan met die vreemde hekjes op de droogvallende bodem. Die blijken er na enige tijd goed aan te kunnen wennen”, zag de onderzoekster. “Meeuwen vonden de grotere hoeveelheden schelpdieren bij de hekjes sowieso heel snel. Scholeksters hadden enige tijd nodig en ook wulpen ontdekten pas na verloop van tijd dat er ook veel kleine krabbetjes bij de hekjes zaten, wat favoriet voedsel is voor deze vogels.”

Positieve interacties

De belangrijkste les uit haar onderzoek, stelt Schotanus, is dat je bij het herstel van mosselbanken gebruik moet maken van de nuttige interacties tussen de schelpdieren zelf. “Mosselen vinden kracht en veiligheid in de grote aantallen. Al onze hulpmiddelen hebben zo hun nadelen, dus hoe simpeler we het kunnen maken, hoe beter.”