Coasts, seas and oceans play a crucial role in climate

Kusten, zeeën en oceanen spelen een cruciale rol in het klimaat

De zee is van fundamenteel belang voor de systemen op aarde die ons klimaat regelen. Maar dit delicate evenwicht loopt steeds meer gevaar door menselijke activiteiten. Alle plannen om het klimaat van de aarde te stabiliseren, hangen ook af van het feit of de oceaan CO₂ uit de atmosfeer blijft verwijderen. Maar dit delicate evenwicht loopt steeds meer gevaar door menselijke activiteiten. Daarnaast bieden kustgebieden en zeeën ook oplossingen, bijvoorbeeld op het gebied van CO₂-opslag, duurzame energie, alternatieve voedselbronnen en natuurlijke kustbescherming.

Vandaag begint de COP27 klimaattop in Egypte. Er staan vier belangrijke zaken op de agenda:
1.    Financiering – het eerlijk verdelen van de kosten van klimaatbeleid en de geleden schade door klimaatverandering,
2.    Adaptatie – aanpassing van menselijke activiteiten aan klimaatverandering,
3.    Mitigatie – het verminderen van klimaatveranderingen,
4.    Samenwerking – omdat aanpak van klimaatverandering effectiever is als we samen op trekken.

Om deze klimaatonderwerpen tastbaarder te maken, vanuit concrete maar verrassende invalshoeken, stelt het NIOZ hieronder graag een aantal zeeonderzoekers aan u voor.

1. Financiering – het eerlijk verdelen van de kosten van klimaatbeleid en de geleden schade door klimaatverandering

Tijdens de klimaatonderhandeling in Egypte, is het grote onderwerp verlies en schade door klimaatverandering en de vergoeding daarvan. Besproken wordt hoe de rijkere landen en de winstgevende industrieën financieel bijdragen om op aarde de gevolgen van klimaatverandering te dragen.

"Zolang fossiele brandstofmaatschappijen ongehinderd verder gaan, blijven we opgescheept zitten met moeizame, jarenlang durende onderhandelingen. En ondertussen warmt de aarde steeds verder op. Het is tijd om de klimaatrekening bij de winstmakende fossiele brandstofindustrie neer te leggen," aldus Dolman in NRC (7 november 2022).

Han Dolman is aanwezig tijdens de COP27 top in Egypte, in zijn functie als Chairman van de Steering committee van GCOS, the Global Climate Observing System.

2. Adaptatie - aanpassingen aan klimaatverandering

Hittegolven en zeespiegelstijging zijn een bedreiging voor de Waddenzee en de Noordzee. Warmer water beïnvloedt de stofwisseling van dieren en de beschikbaarheid van voedingsstoffen. Hoe kunnen dieren en planten zich snel genoeg aanpassen en kan uitsterven van bijvoorbeeld schelpdieren, vissen en vogels voorkomen worden?

Een veelzijdig (onderwater) milieu en een grote biodiversiteit in de zee zorgen voor meer weerbaarheid in een ecosysteem tegen veranderingen in het klimaat.

Daarnaast nemen kwelderplanten enorm veel CO₂ op en houden deze vast in de bodem. Schorren en kwelders stijgen met de zeespiegel mee en zullen CO₂ blijven opnemen, zolang ze er zijn. Een win-win-situatie dus.

Lees verder over het Waddenmozaiek project waarin over meerdere jaren wordt onderzocht hoe het gaat met het (zee)bodemleven in verschillende delen van de Waddenzee.

Hoeveel zal de zeespiegel gestegen zijn in 2050? Daarop is niet één antwoord op te geven omdat dit voor elke kust op aarde anders zal zijn. Maar het is natuurlijk wel van essentieel belang om dit voor Nederland goed te voorspellen.

Hoeveel ijs zal er gesmolten zijn in 2030 en in 2050? Daarnaast zet warmer water uit en dat versterkt zeespiegelstijging. Het verdwijnen van poolijs op grote schaal verandert de zwaartekrachtsverdeling op aarde waardoor de oceanen dichter bij de polen juist zullen dalen en bij ons extra zullen stijgen.

Met behulp van fysische experimenten, waarnemingen in poolgebieden en computermodellen is het mogelijk om de stijging van het zeewater goed te voorspellen zodat we ons in Nederland beter kunnen voorbereiden.

Lees verder over het Sea Level Center en het werk aan de voorspelling van zeespiegelstijging door Aimée Slangen. Aimée Slangen was de hoofdauteur over zeespiegelstijging in het laatste IPCC rapport 2021.

Het is technisch mogelijk. Maar eerlijk gezegd, wie wil er zo’n ingrijpende oplossing voor Nederland en haar buurlanden?”

Mocht het misgaan met het voorkomen van klimaatveranderingen en zeespiegelstijging dan zal op ten duur slechts een deel van Nederland behouden blijven. In dat geval wordt het rendabel een grote afsluitdijk te maken rond de gehele Noordzee zodat we geen last zullen ondervinden van de zeespiegelstijging langs onze kust.

Maar wat geven we daarvoor op? De dynamische Waddenzee en Noordzee zullen verloren gaan, inclusief de vissen waarvan we eten en de vogels die er aansterken tijdens de jaarlijkse trek.

Lees verder over het onwenselijke idee van een dam in de Noordzee voor het geval het voorkomen van klimaatverandering niet lukt.

3. Mitigatie – het verminderen van klimaatveranderingen

Kwelderplanten nemen enorm veel CO₂ op en houden deze vast in de bodem. Schorren en kwelders stijgen met de zeespiegel mee en zullen CO₂ blijven opnemen, zolang ze er zijn.

De natuur voor de dijken en langs de kust is daarnaast ook een goede manier om de energie van het water te temperen, bijvoorbeeld als er een storm is. We zien dat golven niet over de dijken slaan waar schorren liggen omdat de planten de golven afremmen. Historisch onderzoek toont ook dat een dijkdoorbraak veel minder schade aanricht als er schorren voor de liggen.

Lees verder over kustbescherming gebaseerd op de natuur, zoals het idee van de levende dijken met schorren, dubbele dijken, wisselpolders en de voordelen op het gebied van de economie en de CO₂ opname.

Hoe voed je de (groeiende) wereldbevolking in 2030? Landbouwgrond zal nauwelijks toenemen en agrarische opbrengsten kunnen lokaal zelfs verslechteren als gevolg van verdroging door klimaatverandering.

“Er is een urgente noodzaak voor alternatieve voedselbronnen, zeker eiwitrijke voedselbronnen. Wij verzamelen kennis waarmee de hele keten van aquacultuur op zee kan verbeteren en verduurzamen.”
Met deze kennis wordt het mogelijk zeewier te veredelen en op grote schaal samen met mosselen te kweken.

Lees verder over het Sea to Society project

4. Samenwerking, omdat aanpak van klimaatverandering effectiever is als we samen op trekken

Er liggen essentiële vragen voor Nederland en de hele wereld over klimaatverandering en wat we kunnen verwachten. Samenwerking binnen de (inter)nationale mariene onderzoeksgemeenschap levert internationaal erkend toponderzoek op en daarmee een groeiend begrip van de invloed van de zee op het klimaat.

Investeringen in een nieuwe onderzoeksvloot zijn ook cruciaal voor Nederlandse onderzoekers voor het kunnen blijven doen van onderzoek op een zo duurzaam mogelijke manier. NIOZ ontwikkelt en beheert voor de nationale mariene onderzoeksgemeenschap ook state-of-the-art apparatuur.

Visgronden veranderen door klimaatverandering. En daarbij komt dat onze vraag naar groene energie het aantal windparken in zee ook opdrijft. De Noordzee verandert de komende decennia sterk en voor verschillende visgronden zullen de uitkomsten verschillend zijn, afhankelijk van de lokale omstandigheden.

"Wij ondersteunen de visserij met kennis over deze veranderingen zodat zij samen met de politiek duurzame keuzes kunnen maken over de visserij van de toekomst."

Lees verder over de risico’s die de Europese visserij tegemoet gaat