~~ For Dutch translation, please scroll down ~~
12th of August – Off we go!
It almost seems like a normal working day, when I arrive at NIOZ this Monday morning, although my wellies and outdoor clothing suggest I am up to something completely different. Instead of working on my thesis about the effect of climate change on tubeworms, I head to Paula’s office. Together we load her car with boxes full of nets, sieves, and groceries and make our way to the NIOZ-harbour. Here we find Farah and Timo, both prepared for the departure of our crossing with the ship the Adriaen Coenen. Of to Griend we go! We will spend a week on the little island, located in the Wadden sea just beneath the Wadden island Terschelling, to sample shrimps. Timo and I also joint the excursion last year, but my heart still skips a beat when we approach Griend (or maybe this is due to the high velocity of the speedboat, the vehicle that is used to cross the shallow water between the ship and the island.)
Dressed in waders we jump off the speedboat into the water and are welcomed by Hannes and Isla, who have already spent some time on the island to collect data for their research. They have brought a wadcart into the water, a very useful device for bringing our stuff on land through the water and transporting it over the loose sand. We take just a brief moment to install ourselves in the little wooden house on the island, before we start working on our task for the week. Low tide is a prerequisite for taking our samples and that’s why we need to start shortly after our arrival. In an attempt to refresh our memory, we go through the method together. Amongst others, the approach to sampling the shrimp is invented by Emma Penning: the idea is to catch the lightning-fast shrimp in some sort of ‘surprise-attack’. For this purpose, a metal frame was designed, that can be connected to a long pole by means of a piece of rope. The person that holds this pole deposits the frame on the intertidal flat, at a few meter distance. At this point, there is no possibility for the shrimp to escape anymore: they are trapped within the frame. The top 3 cm of sediment are scooped out of the frame and moved to a sieve, to remove most of the material out of the sample. What remains in the sieve (shrimp, but also snails, shells, small crabs, and sometimes some seagrass or seaweed) we put into a sampling container, for further analysis in the lab. By repeating this procedure about 150 times, a better insight into the whereabouts of shrimp on the intertidal flat is gained. This data can be linked to the current knowledge on the foraging sites of waders around Griend, to investigate the preferred prey species of the birds. It has already been found out that sanderlings include shrimp in their diet, but dunlins might also like to feed on shrimp.
After dedicating some time to get familiar with the sampling method, we split up in a group of two and three, to navigate ourselves to the first sampling locations. Every now and then we stop to have a quick peak on the map to ensure we are heading towards to correct coordinates, but we make our way over the tidal flats pretty rapidly and we sample already quite some points on this first evening! We are pleased when we walk home beneath the beautiful evening sky towards the setting sun behind the island. I experience the same feeling as last year, when I first encountered the beauty and peace of Griend. I currently read a book by the Dutch author Jan Wolkers, who also spent some time alone on an uninhabited island in the Wadden Sea. Like me, he is amazed by the enormous flocks of birds that fly around the island and feels somewhat small and insignificant, by being exclusively surrounded by the forces of nature.
13th of August – A day full of shrimp
Our alarm clocks go off early this morning: our goal is to be outside by half past 6, allowing us to optimally use the exposed mudflats and preventing the risk of having to skip some sampling points due to the incoming tide. Each team has assigned itself a number of sampling points: our routes are parallel to each other, but Timo and Farah are located about 500 meter south from Hannes, Paula, and me. We are working faster than lightning! We are able to sample all of our planned points and even manage to take a few extra samples. The weather is really nice and the coordination between the team members is highly efficient. The same evening, just before the second low tide of the day, we head out again and cross even more points of our lists. We are surprised by our own productivity!
14th of August – Thunder struck
Although we were faster than lightning yesterday, today lightning prevents us from continuing with our task: within the first 10 minutes after we set foot on the mudflats, we hear thunder in the distance. It goes without saying that this is not a safe situation, since we stick out of the mudflat like antennae. Without even sampling one point we return to the island, spending the day by having conversations, reading and ticking an unpleasant task of our list… It is quite surprising how habitable Griend is in terms of facilities: the house is equipped with solar panels for electricity and rainwater is collected for water supply through the tabs. The only thing missing in this remote place, is a sewage system. As such, a barrel is used instead of a regular toilet and today is the unavoidable time has come that it needs to be emptied. First we dig a deep hole, that needs be covered by sand quickly after the job is done. Then the bravest among us empty this heavy barrel and clean it with seawater. We are relieved this nasty task is over for now!
15th of August – The gully
The weather forecast looks a lot better today, so we can safely resume our sampling efforts! Today we even have three teams: Isla has finished her exploration experiments on red knots and has now time to join us. Yesterday evening we have come up with a specific route for each team, based on the tides, weather conditions and individual physical conditions. Blisters are of course unpreventable, when walking about 15 to 20 kilometres a day, but we are determined to persevere. We focus on coordinates for sampling on the west of the island, the side where the notorious gully is located. Allegedly, this gully, officially “het Zwin” plays an important role in shaping the island: during storms, material is trapped within it and pushed towards the island from there. This sickle-shaped depression in the mudflat embraces the island and creates an obstacle for anyone that walks from the island in a western direction. Last year, a team tried to cross the gully during low tide, but the two of them had to desert when the water reached their shoulders. The only way to reach our sampling points, is by walking around the gully in a big circle. Our attempt to circumvent the gully turned out to be successful this year, saving us from an unplanned morning swim.
It is quite remarkable to notice the difference between the east and the west side of the island, although they are only about one and a halve kilometres apart. The mudflat on the east side is easily reachable: it is very flat and extensive. The west is somewhat harder to reach: the gully forms a hurdle, but also other areas of mudflat can surprise us by having unexpectedly high water levels. This becomes clear to us during our sampling trips: timing and weather conditions are way more important for getting as many points as possible done on the west side. There is also a distinction is the species diversity and abundance between the two sides of the island: the west can be characterized by heaps of mudsnails and every now and then a clump of seagrass. The eastern side is full of cockles and we run into various angry crabs, that lift their scissors up in fighters mode.
16th of august – Change of plans
We start this morning on the balcony, gazing through a telescope. We keep our eyes fixed on the only bush of the island, the place where migrating birds regularly dwell. Job points out two grey flycatchers and additionally we discover two juvenile wheatears and two willow warblers.
Unfortunately, our plans take an unexpected turn: two out of three of the teams are not able to sample the first point of their route to the water level being too high. Continuing to the next point is useless: the water level will not be low enough to sample any of their planned points this tidal cycle, because the points further on the mudflat will lay even deeper. Hannes and I have more luck: we work on the east side of the island and manage to finish a couple of points, and spot a group of resting seals along the way!
17th of August – Final time out on the mudflats
Low tide is a little bit more favourable today, so we hope to sample the points that were inaccessible yesterday. The water level still does not drop as much that it allows us to reach the furthest, deepest point, but still we succeed in sampling some of the points. A couple of times we have to wait a little bit for the water to become shallower, but luckily we can sit down on the mudflat in our watertight waders (although… they are supposed to be watertight). This already concludes the shrimp sampling for 2024! For one last time, we walk back to the island, while being amazed by the human activity around us. Griend might be one of the most remote places in the Netherlands, but still we find ourselves surrounded by sailing boats and other types of ships. We can follow the ferry between Harlingen and Terschelling or Vlieland from departure to destination. At night, we can see the flashing lights of lighthouses, each according to their own distinctive cycle.
This evening we raise a toast to completing our field“work”, although spending a week on this beautiful island with nice people doesn’t feel like working to me at al. From the balcony we watch the beautiful red sun set. I regard the opportunity to join this week as an extraordinary experience, because we work and live together quite intensely, although most of us barely knew each other beforehand. I have gained a lot of ecological knowledge, by strolling over the island. Job has been working on the island for many years and tells beautiful stories from his own experience, as well as from others’. I also leave the island knowing a lot of other, not necessarily biology-related, things: I know now which sleeping bag is best to buy and what the typical Argentinian maté tastes like. Especially Isla is quite a chatterbox and makes a funny combination with Timo. Nice to learn so much about each other and nature on this small island!
18th of August – A day off
By working as hard as we can, we even finish the day before we are being picked up by the Adriaen Coenen. This means we have the day of to explore the island a little bit more. The salt marsh is a particularly nice place to determinate plant and insect species: we come across various butterfly and dragonfly species and find new plant species until the very last moments before our departure. Fluttering common blues around a meadow full of hare’s foot are a sight to behold to me. It is strange to realise that the other seasons are completely different on this place: apparently the entire island can flood in winter, making the highest floors of the tiny house the only place where one can seek refuge from the water. It makes me shiver to even think about the cold wind entering the house through the cracks in the wood.
Just like the other days, this last day flew by and before we know it is time for us to carry our stuff to the beach, where we wait for the ship to pick us up. Once we have boarded, Farah and Timo teach me a funny trick that allows me to enjoy the beautiful sunset for a little bit longer: by the time the sun has already disappeared behind the horizon, it is still possible to catch a glimpse of it by jumping in the air. It feels a bit weird to jump up and down on the deck like a frog, but indeed, I manage to see just a tiny stripe of red when I reach the highest point of my leap. Shipper Wim-Jan is kind enough to drop me off in the harbour of Harlingen, before making his way back to Texel. This way, I am back on the mainland in no time, and I even get the chance to wave goodbye to the others from the dock. It is a pretty sight to see the boat with my fellow shrimp catchers depart into the direction of the beautiful evening sky. In my head I thank Evy Gobbens for asking me to join the shrimp excursion last year and this year, and I secretly hope that I will someday return to this magical island.
BLOG | Garnalen bemonstering 2024
Een tijd geleden werd ik uitgenodigd om mee te gaan naar Griend voor de garnalenbemonstering, wat heb ik uitgekeken naar deze week! Mijn naam is Nienke Zwaferink en ik studeer Marine Biologie aan de Universiteit van Groningen. Voor mijn master deed ik 7 maanden lang onderzoek naar de effecten van klimaatverandering op schelpkokerwormen, een project dat verder losstaat van het veldwerk op Griend. Met dit dagboek zet ik de traditie van Evy Gobbens voort: zij verbleef zes maanden op het eiland als onderdeel van haar promotietraject en legde haar belevenissen vast. Ik doe met plezier verslag van deze bemonsteringsweek vanuit mijn beleving!
12 augustus – Op pad!
Het lijkt wel een gewone werkdag als ik maandagochtend het NIOZ binnenloop, al verraden mijn laarzen en veldbroek dat ik iets anders van plan ben. In plaats van werken aan de scriptie over mijn onderzoek naar schelpkokerwormen, loop ik richting het kantoortje van Paula. Samen laden we haar auto in met de dozen vol netten, zeven en proviand en zetten koers richting de NIOZ-haven. Hier treffen we Farah en Timo aan, die al gereed zijn voor onze overtocht met het schip de Adriaen Coenen. Op naar Griend! We zullen een week op dit eilandje verblijven, dat in de Waddenzee vlak onder Terschelling ligt, om garnalen te bemonsteren. Voor Timo en mij is het de tweede keer dat we meegaan, maar toch gaat mijn hart weer sneller kloppen als we het eiland bijna bereikt hebben (of zou het door het rappe tempo van de speedboot komen, waarmee het laatste ondiepe stukje vanaf het schip naar het eiland wordt overbrugd?).
Gehuld in waadpak springen we van het bootje af het water in en worden verwelkomd door Hannes en Isla, die al een tijd op het eiland hebben doorgebracht om gegevens te verzamelen voor hun onderzoek. Ze hebben de handige wadkarretjes mee het water ingebracht, zodat onze spullen droog aan land worden gezet en over het mulle zand naar het enige huisje van Griend worden vervoerd. We hebben kort de tijd om ons te installeren in het houten huis met schuine dak, voordat we aan onze klus van de week beginnen. Er is laagtij nodig om bruikbare samples te nemen en we kunnen dus vrij kort na aankomst het wad al op! Om ons geheugen op te frissen nemen we samen de methode van het bemonsteren door, want hoe zat het ook alweer? Er is onder andere door Emma Penning bedacht dat de garnalen, die vliegensvlug door het water weg kunnen schieten, het beste door een soort verrassingsaanval benaderd kunnen worden. Hiertoe is een systeem bedacht waarbij een metalen bak met een touw aan een lange stok wordt bevestigd. Deze bak wordt een einde verderop het wad op geslingerd, waardoor de garnalen erin verrast worden en geen kant meer op kunnen. Met een schep wordt de bovenste laag sediment uit de bak gehaald en wat na zeven overblijft (garnalen, maar ook slakjes, schelpjes, krabbetjes en soms wat zeewier of -gras) wordt in een potje gestopt voor latere analyse. Door deze procedure op ongeveer 150 willekeurig vastgelegde posities rond Griend te herhalen, kan er een beeld worden geschetst van waar de garnalen zich op het wad bevinden. Deze gegevens kunnen gelinkt worden aan wat bekend is over de plekken die verschillende soorten wadvogels innemen om te foerageren, om zo het voedsellandschap van de vogels in kaart te brengen. Er is bekend dat drieteenstrandlopers garnalen in hun dieet hebben, maar ook bontbekplevieren laten een garnaaltje vermoedelijk niet liggen.
Nadat we de vangmethode geoefend hebben, splitsen we de groep op in een tweetal en een drietal, om ons aan de hand van een GPS richting de beoogde samplelocaties te navigeren. Af en toe moeten we even stilstaan om op ons kaartje te spieken of we wel richting het juiste coördinaat lopen, maar over het algemeen ligt het tempo vrij hoog en kunnen we na de eerste dag al een flink aantal punten van ons lijstje afstrepen! Tevreden lopen we onder een lucht gevuld met avondrood in de richting van de ondergaande zon terug naar het eiland. Ik ervaar weer hetzelfde gevoel als vorig jaar, toen ik hier voor het eerst kwam en compleet overweldigd was door de rust en schoonheid van Griend. Ik vind het lastig om zoiets moois te beschrijven, maar voor mij brengt schrijver Jan Wolkers dit gevoel het beste onder woorden in zijn verslag van een bezoek aan het onbewoonde Waddeneiland Rottumerplaat: “De eenzaamheid is hier ontstellend indrukwekkend. Vooral om deze tijd van de dag als de zon ondergaat en je volkomen alleen zit op dit eiland, omringd door de zee, in het koude gelige licht dat er twee miljard jaar geleden al was en er over twee miljard jaar nog zal zijn. De totale zinloosheid waarmee dat stofje van de aarde om die laaiende vuurbol heen raast. Tot het verpulverd wordt. […] En nu gaan er ineens grote fuiken van duizenden vogels heen en weer zwermen. Alsof ze door radar bestuurd worden. Plevieren. Krimpen in tot een zwarte bol, dijen uit als een werpnet. Levende actionpainting tegen de groene lucht. Dan zijn ze ineens verdwenen. Opgeslokt door de zwarte bijna ondergelopen kleibanken. Weer de witte branding loodrecht op de kust. En de onpeilbare stilte tussen de verre geluiden van vogels.”
13 augustus- Een dag vol garnalen
De wekker gaat vroeg vandaag: het is ons doel om half 7 op het wad te staan, zodat we optimaal gebruik kunnen maken van het drooggevallen wad en geen bemonsteringspunten hoeven over te slaan doordat het inkomend tij ons parten speelt. Ieder team neemt aantal punten op zich om te bemonsteren: onze routes lopen parallel aan elkaar, maar Timo en Farah lopen zo’n 500 meter zuidelijker dan Hannes, Paula en ik. Dat gaat als de bliksem! We werken onze geplande punten af en nemen zelfs nog wat extra monsters. Het weer zit dan ook enorm mee en we werken samen als een geoliede machine. ’s Avonds, als het water weer begint te zakken, wagen we ons nog een keer buiten en strepen nog eens flink wat punten van ons lijstje af. Wat een productieve dag!
14 augustus – Donder en bliksem
Gisteren gingen we nog als de bliksem, maar vandaag is de bliksem juist hetgeen wat roet in het eten strooit: we staan nog geen tien minuten op het wad als we het horen rommelen in de verte. Dat is natuurlijk absoluut geen veilige situatie, om als een antenne boven het verder spiegelgladde wad uit te steken. Onverrichter zake maken we dan ook meteen rechtsomkeert en blijven de rest van de dag in en rond het huisje, waar we ons vermaken door te kletsen, boeken te lezen en een onaangenaam klusje te klaren… Eigenlijk is het huisje op Griend van alle gemakken voorzien: er is elektriciteit (opgewekt door zonnepanelen) en stromend water (opgevangen regen), dat zelfs warm kan worden gemaakt. Het enige wat helaas ontbreekt op zo’n afgelegen plek, is de riolering. De ton die bij gebrek hieraan als toilet dient, is helaas geen bodemloze put en moet eens in de zoveel tijd leeggegooid worden. De dag dat dit moest gebeuren is vandaag aangebroken, dus graven we een diep gat tussen het helmgras. Door de drie dappersten van ons wordt de ton richting dit gat gezeuld, dat zo snel mogelijk weer dichtgemaakt wordt. Zand erover.
15 augustus – De Geul
De onweersbui is gelukkig alweer voorbijgetrokken, dus we kunnen weer aan de slag! Vandaag hebben we zelfs drie teams: Isla voegt zich ook bij ons, nu haar exploratie-experimenten met kanoeten zijn afgerond. Gisteravond hebben we een voor ieder team een specifieke route uitgekiend, op basis van het weer, de getijden en ieders fysieke gesteldheid. Blaren zijn natuurlijk onvermijdelijk als je dagelijks afstanden van 15 tot 20 kilometer aflegt, maar er wordt dapper doorgezet! Vandaag richten we ons op bemonsteringspunten aan de westkant van het eiland, waar zich de beruchte geul bevindt. Er wordt gedacht dat de geul, officieel “het Zwin” een belangrijke rol speelt bij het vormen van Griend: bij stormen er materiaal in opgevangen worden, dat dan weer bij zou afgezet zou worden tegen het eiland. Deze sikkelvormige diepte omarmt als het ware het eiland en werpt een verraderlijke barrière op voor wie vanaf het eiland richting het westen loopt. Vorig jaar is geprobeerd de geul rechtstreeks te doorkruizen, maar dat plan moest opgegeven worden toen bleek dat zelfs tijdens laagtij het water bijna tot de schouders kwam. De enige manier om onze punten te bereiken, is dan ook door in een grote boog om de geul heen te lopen. Onze poging om te geul te omzeilen lukte, waardoor een ongeplande zwempartij ons bespaard bleef.
Het is grappig om de verschillen tussen het wad aan de oost- en westkant van het eiland op te merken, al ligt het maar op ongeveer anderhalve kilometer uit elkaar. Het wad aan de oostkant is vrij makkelijk te bereiken: het is er veel vlak en uitgestrekt. Het westen is wat moelijker begaanbaar: door de geul, maar ook door stukken wad waar het water plotseling best diep kan worden. Dit merken we ook bij de bemonstering: timing en weersomstandigheden zijn veel belangrijker om zoveel mogelijk punten in het westen gedaan te krijgen. Ook in de verscheidenheid aan soorten is er een duidelijk verschil merkbaar tussen oost en west: het westen kenmerkt zich door de grote hoeveelheden wadslakjes en af en toe een polletje zeegras. Het oostelijke wad barst van de kokkels en we hebben er verschillende aanvaringen met boze krabben, die hun scharen ter verdediging opheffen.
16 augustus – Plannen gewijzigd
We beginnen deze ochtend op het balkon, turend door een telescoop. We houden onze blik gevestigd op het enige bosje van het eiland, waar zich geregeld migrerende vogels in ophouden. Vanochtend wijst Job ons op een grauwe vliegenvanger en zelf ontdekken we later nog twee jonge tapuiten en twee fitissen.
Jammer genoeg verloopt deze dag niet helemaal volgens plan: twee van de drie teams zijn door de stand van het water niet in staat om het eerste punt op hun route te bemonsteren. Doorlopen naar het volgende punt heeft geen zin: het waterpeil zal dit getij niet laag genoeg worden om ook maar enig punt af te werken, omdat de punten verder op de route nog dieper liggen. Hannes en ik hebben meer succes met het bemonsteren: we werken aan de andere kant van het eiland weer een aantal punten af en zien zelfs een hele groep zeehonden rusten op een zandplaat!
17 augustus – Voor de laatste keer het wad op
Vandaag valt het laagtij iets gunstiger uit, waardoor we hopen vandaag de punten te bemonsteren die gisteren niet mogelijk waren. Het water daalt nog steeds niet zoveel dat we de uiterste, diepste punten kunnen bereiken, maar we slagen er toch in er een aantal af te werken. Soms even moeten wachten tot het water is gezakt voor we het monster kunnen nemen, maar gelukkig hebben we door ons waterdichte waadpak zelfs de mogelijkheid om er even bij te gaan zitten (alhoewel… het is de bedoeling dat ze waterdicht zijn). Hiermee zit de garnalenbemonstering voor 2024 er alweer op! Voor de laatste keer lopen we terug richting het eiland, terwijl we ons erover verbazen hoeveel menselijke activiteit hier te zien is. Griend is dan wel een van de meest afgelegen plekken van Nederland, maar toch wemelt het in de verte van zeilbootjes en andere schepen. Af en toe vaart er een veerboot voorbij: je kant de veerdienst vanaf Harlingen naar Terschelling en Vlieland de hele overtocht volgen. ‘s Nachts kun je de lichten van alle vuurtorens zien flikkeren, met ieder hun eigen cyclus waarin licht en donker elkaar afwisselen.
’s Avonds proosten we op het voltooien van ons veld“werk”, ook al voelt het voor mij totaal niet als werk om een week op deze mooie plek met gezellige mensen door te brengen. Vanaf het balkon zien we de prachtige, rode zon ondergaan. Ik vind het best een bijzondere ervaring om een week lang zo intens samen te leven en te werken met mensen die ik hiervoor niet of nauwelijks kende. Ik heb deze week veel biologische kennis opgedaan, door op de dode momenten met Farah, Timo en Isla door de kwelders en langs te het strand struinen. Job komt al jaren op het eiland en weet mooie verhalen te vertellen uit zijn eigen ervaring of die van anderen. Ook verlaat ik het eiland met advies over welke slaapzak het beste is om te kopen en weten we nu hoe het Argentijnse drankje maté smaakt. Vooral Isla is een gezellig kletskous en vormt een grappige combinatie met Timo. Leuk hoeveel je binnen een week van elkaar op kan steken!
18 augustus – Een vrije dag
We hebben goed doorgewerkt, waardoor we morgen zelfs nog een dag over hebben voordat we op worden gehaald door de Adriaen Coenen. Dit betekent dat we nog wat tijd hebben om het eiland te verkennen. Vooral in de kwelder is het leuk om de planten- en insectensoorten te determineren: we zien verschillende vlinder- en libellesoorten en vinden top op het laatste moment nog nieuwe plantensoorten. De fladderende blauwtjes rond het veldje met hazenpoot bieden een bijna sprookjesachtig aangezicht! Dan te bedenken dat het hier in de winter heel anders is: er wordt ons verteld dat Griend dan totaal kan overstromen, waardoor de bovenste verdiepingen van het huisje de enige plek zijn waar toevlucht kan worden gezocht, zowel voor de mensen als de muizen. Ik ril al bij de gedachte aan de gure wind die dan over het eiland moet waaien en het huisje vast laat piepen en kraken.
Deze laatste dag vliegt net als alle andere dagen voorbij en voor we het weten is het half negen en staan we bepakt en bezakt klaar om opgehaald te worden. Op het schip leren Farah en Timo mij een grappig trucje om langer van de ondergaande zon te genieten: als de zon compleet onder lijkt te zijn gegaan, kan je er nog een glimp van opvangen door een gat in de lucht te springen. Het voelt een beetje komisch om als een kikkertje op en neer te springen op het dek, maar ik kan inderdaad nog een flintertje van de zon bekijken als ik op het hoogste punt van mijn sprong ben. Schipper Wim-Jan is vriendelijk genoeg om mij eerst in Harlingen af te zetten, voordat hij de anderen naar Texel verscheept. Zo ben ik in een mum van tijd weer aan het vaste land en krijg ik bovendien de kans om de anderen vanaf de steiger uit te zwaaien. Ik blijf nog even staan kijken tot het schip niet groter is dan een speldenknopje en ik mijn medegarnalenvangers uit het oog ben verloren. Terwijl ik me omdraai om richting de trein te lopen, bedankt ik Evy Gobbens in gedachte voor de uitnodiging om mee te helpen aan deze excursie. Ook neem ik me voor om iedere kans om terug te gaan naar Griend, mocht die zich voordoen, met beide handen aan te grijpen.
Nienke Zwaferink
Evy Gobbens
Job ten Horn
Isla Botting
Johannes Krietsch
